بدن انسان برای عملکرد بهینه نیاز مبرمی به انواع ویتامین ها و مواد معدنی دارد. یکی از این مواد معدنی ضروری، زینک (روی) است که در تعداد کمی از غذاها یافت می شود.
اگرچه بدن انسان به مقدار زیادی زینک نیاز ندارد اما می تواند دچار کمبود زینک شود. عدم وجود زینک کافی در بدن باعث بروز علائمی می شود.
زینک در بدن چه کاری انجام می دهد؟
زینک به کارکرد درست سلول ها در بدن کمک می کند و باعث می شود تا برخی آنزیم ها (بیش از 100 آنزیم) وظایف خود را به درستی انجام دهند.
نقش های دیگر زینک در بدن شامل موارد زیر می شود:
- تقویت عملکرد ایمنی بدن
- کمک به تقسیم سلول ها
- حفظ حس بویایی و چشایی
- بهبود زخم
زینک به رشد فرد کمک می کند و در زنان باردار به همان اندازه کودکانِ در سن رشد اهمیت دارد.
از آنجایی که بدن انسان زینک را ذخیره نمی کند تامین زینک مورد نیاز آن از طریق غذا حائز اهمیت است.
علائم کمبود زینک
علائم کمبود زینک ارتباط مستقیم با نقشی دارد که این ماده معدنی در بدن ایفا می کند. برخی از رایج ترین علائم کمبود زینک عبارتند از:
- کاهش اشتها
- رشد کندتر از حد طبیعی
- عملکرد ضعیف سیستم ایمنی
کمبود زینک می تواند علائم نگران کننده تری نیز ایجاد کند نظیر:
- تأخیر در بلوغ جنسی
- اسهال
- آسیب های چشم و پوست
- احساس بی حالی
- کاهش حس بویایی و چشایی
- ریزش مو
- زخمهایی که خوب نمی شوند
- کاهش وزن بدون دلیل
همچنین کمبود زینک می تواند در مردان منجر به ناتوانی جنسی و هیپوگنادیسم شود این اتفاق زمانی می افتد که بدن یک مرد به اندازه کافی تستوسترون تولید نمی کند.
چه عواملی باعث کمبود زینک می شود؟
بر اساس مقاله منتشر شده در مجله Scientific Reports، در سراسر جهان، حدود 1.1 میلیارد نفر به دلیل رژیم غذایی نامناسب، دچار کمبود زینک هستند.
عوامل اصلی و اساسی که منجر به کمبود روی می شوند عبارتند از:
- عدم مصرف کافی زینک از طریق رژیم غذایی
- از دست دادن مقادیر اضافی زینک از بدن، مانند جذب ضعیف
- افراد مبتلا به بیماری های مزمن
افرادی که دچار بیماری های مزمن زیر هستند ممکن است کمبود زینک را تجربه کنند:
- اعتیاد به الکل
- سرطان
- بیماری سلیاک
- اسهال مزمن
- بیماری مزمن کلیوی
- بیماری مزمن کبدی
- بیماری کرون
- دیابت
- بیماری پانکراس
- بیماری سلول داسی شکل
- کولیت تولید کننده زخم
ارتباط زینک با گیاهخواری
گیاهخواران به طور سنتی سطح زینک کمتری دارند زیرا بدن، روی موجود در گوشت ها را با کارآیی بیشتری نسبت به گیاهان تجزیه می کند.
گیاهخواران تمایل به مصرف مقادیر زیادی حبوبات، لوبیای سویا، لوبیا، آجیل و محصولات غذایی غلات سبوس دار دارند.
با وجود اینکه مواد فوق گزینه های غذایی سالمی هستند، اما می توانند توانایی بدن در جذب روی را به دلیل وجود فیتاتها مختل کنند. این مواد به روی متصل می شوند، بنابراین بدن نمی تواند زینک را جذب کند.
ارتباط زینک با سن انسان
افراد مسن بیشتر در معرض کمبود زینک هستند زیرا ممکن است غذای زیادی نخورند یا به طیف گسترده ای از مواد غذایی دسترسی نداشته باشند. مصرف برخی از داروها همچنین می تواند باعث آزاد شدن روی در بدن شود.
به عنوان مثال می توان به مصرف دیورتیک های تیازید مانند کلورتالیدون یا هیدروکلروتیازید اشاره کرد.
همچنین یک اختلال پزشکی نادر به نام آکروودرماتیت انتروپاتیکا وجود دارد که بر توانایی بدن در جذب روی تأثیر می گذارد.
تشخیص کمبود زینک
از آنجایی که مقدار کمی روی در بین سلول های بدن توزیع می شود، تشخیص کمبود زینک (روی) از طریق آزمایش سادۀ خون دشوار است.
اگر پزشک شما به کمبود روی مشکوک باشد، لازم است که پلاسمای خون شما را برای خواندن دقیق آزمایش کند. آزمایش‌های دیگر برای کمبود روی شامل آزمایش ادرار و تجزیه و تحلیل رشته ای از موهای شما برای اندازه گیری میزان روی است.
گاهی کمبود روی علامت بیماری دیگری است. به عنوان مثال، برخی شرایط ممکن است باعث شود روی در بدن شما پردازش شود اما به خوبی جذب نشود. کمبود روی همچنین می تواند منجر به کمبود مس شود. به همین دلیل پزشکان باید آزمایش های اضافی انجام دهند تا ریشه کمبود زینک را پیدا کنند.
درمان کمبود روی
مکمل ها در اکثر داروخانه ها و فروشگاه های بهداشتی موجود هستند. مکمل ها می توانند حاوی مقادیر مختلف عناصر روی باشند که به عنوان گلوکونات روی، سولفات روی یا استات روی برچسب گذاری می شوند. برای رفع کمبود روی می‌توانید از قرص یونی زینک لیبرتی سوئیس استفاده کنید.
هر مکمل باید اطلاعاتی در مورد میزان عنصر روی موجود در هر نوع داشته باشد. روی همچنین یکی از اجزای رایج قرص های گلودرد است، زیرا تصور می شود روی به درمان سرماخوردگی کمک می کند.
برخی افراد ترجیح می دهند از خوراکی های حاوی زینک استفاده کنند. نمونه هایی از این موارد عبارتند از:
- صدف
- راسته گوشت گاو
- غلات صبحانه غنی شده
- لوبیای پخته
- ماست
- نخود
- بلغور جو دوسر
- شیر
فردی که غذاهای متنوعی می خورد به احتمال زیاد در رژیم های روزانه خود به میزان کافی روی مصرف می کند که شامل گوشت بدون چربی، میوه ها، سبزیجات و محصولات لبنی می شود.
نکاتی برای جلوگیری از کمبود روی
روش هایی وجود دارد که به شما کمک می کند تا میزان بیشتری روی از طریق غذا دریاف کنید. به عنوان مثال، می توانید حبوبات را قبل از پخت در آب خیس کنید. این امر باعث کاهش حضور فیتات ها می شود و بدن فرآیند جذب روی را آسان می کند.
همچنین استفاده از فرآورده هایی که از غلات خمیر شده درست می شوند نیز می تواند به کاهش تعداد فیتات ها و افزایش مقدار روی در بدن کمک کند.
نکته بسیار مهم
همانطور که کمبود روی بری بدن مشکلاتی ایجاد می کند، افزایش بیش از حد این ماده معدنی در بدن می تواند مشکل ساز باشد. این مورد معمولاً زمانی اتفاق می افتد که فرد برای تقویت سیستم ایمنی بدن خود بیش از حد از مکمل های روی استفاده کند.
مصرف زیاد زینک(روی) می تواند علائمی ایجاد کند که از حالت تهوع و استفراغ گرفته تا اختلال در عملکرد سیستم ایمنی بدن را شامل می شود. به همین دلیل، بزرگسالان بالای 19 سال نباید بیش از 40 میلی گرم (میلی گرم) روی در روز مصرف کنند.
اگر شخصی فکر می کند کمبود روی دارد، باید در مورد مکمل یا سایر درمان ها با پزشک خود صحبت کند.
منبع: medicalnewstoday.com
