منظور از کمبود سدیم خون چیست؟
سدیم الکترولیتی ضروری است که به حفظ تعادل آب درون و اطراف سلولهای بدن کمک می کند. سدیم برای عملکرد مناسب عضلات و اعصاب مهم است و به حفظ سطح فشار خون پایدار کمک می کند.
سدیم ناکافی در خون به نام هیپوناترمی نیز شناخته می شود و زمانی اتفاق می افتد که آب و سدیم موجود در خون، تعادل ندارند. به عبارت دیگر، یا مقدار زیادی آب در خون وجود دارد یا سدیم کافی در آن وجود ندارد.
به طور معمول، میزان سدیم خون باید بین 135 تا 145 میلی اکی والان در لیتر باشد. هیپوناترمی هنگامی اتفاق می افتد که سطح سدیم خون به زیر 135 میلی اکی والان در لیتر برسد.
علائم
علائم کمبود سدیم خون در افراد مختلف متفاوت است. اگر مقدار سدیم به تدریج کاهش یابد، ممکن است هیچ علائمی نداشته باشید. اگر خیلی سریع افت کند، علائم شدیدتر خواهد بود.
از دست دادن سریع سدیم یک فوریت پزشکی است و می تواند باعث از دست دادن هوشیاری، تشنج و کما شود.
علائم رایج کمبود سدیم خون عبارتند از:
- ضعف
- خستگی یا انرژی کم
- سردرد
- حالت تهوع
- استفراغ
گرفتگی عضلات یا اسپاسم - گیجی
- تحریک پذیری
علل کمبود سدیم در خون
عوامل زیادی می توانند باعث کم شدن سدیم در خون شوند. اگر بدن شما مقدار زیادی آب و الکترولیت از دست بدهد، ممکن است سطح سدیم خون شما خیلی کم شود. هیپوناترمی ممکن است علامت برخی از بیماری‌ها نیز باشد.
دلایل کمبود سدیم عبارتند از:
- استفراغ شدید یا اسهال
- مصرف برخی از داروها، از جمله داروهای ضد افسردگی و داروهای ضد درد
- مصرف داروهای ادرار آور (قرص های آب)
- نوشیدن بیش از حد آب در هنگام ورزش (این مورد بسیار نادر است)
- کمبود آب بدن
- بیماری کلیه یا نارسایی کلیه
- بیماری کبد
- مشکلات قلبی، از جمله نارسایی احتقانی قلب
- اختلالات غده فوق کلیه، مانند بیماری آدیسون که بر توانایی غده فوق کلیه در تنظیم تعادل سدیم، پتاسیم و آب در بدن تأثیر می گذارد
- کم کاری تیروئید (تیروئید کم کار)
- پولیدپسی اولیه، وضعیتی که در آن تشنگی بیش از حد باعث نوشیدن بیش از حد می شود
- استفاده از خلسه
- سندرم ترشح نامناسب هورمون ضد ادراری (SIADH)، که آب را در بدن نگه می دارد
- دیابت بی مزه، یک بیماری نادر است که در آن بدن هورمون ضد ادرار ایجاد نمی کند
- سندرم کوشینگ، که باعث افزایش سطح کورتیزول می شود (این مورد نادر است)
چه کسانی در معرض خطر کمبود سدیم در خون هستند؟
برخی از عوامل خطر، کم شدن سدیم خون را افزایش می دهد، از جمله:
- کهنسالی
- استفاده از ادرار آور
- استفاده از ضد افسردگی
- ورزشکاری با عملکرد بالا
- زندگی در آب و هوای گرمتر
- داشتن رژیم کم سدیم
- داشتن نارسایی قلبی، بیماری کلیوی، سندرم ترشح نامناسب هورمون ضد ادراری (SIADH) یا سایر بیماری ها
اگر در معرض کمبود سدیم هستید، ممکن است لازم باشد در مصرف الکترولیت و آب بیشتر احتیاط کنید.
آزمایش کمبود سدیم در خون
آزمایش خون می تواند به پزشک کمک کند تا سطح سدیم پایین را در خون بررسی کند. حتی اگر علائم کمبود سدیم خون ندارید، پزشک ممکن است آزمایش پنل متابولیک پایه برای شما تجویز کند. این آزمایش، مقدار الکترولیت ها و مواد معدنی را در خون شما اندازه گیری می کند.
یک پنل متابولیک پایه اغلب بخشی از فعالیت جسمی معمول است که ممکن است کمبود سدیم خون را در کسی که فاقد هرگونه علامت است، شناسایی کند.
اگر مقدار سدیم خون شما غیرطبیعی باشد، پزشک آزمایش ادرار را برای بررسی میزان سدیم در ادرار تجویز می کند. نتایج این آزمایش به پزشک کمک می کند تا علت کم بودن سدیم خون را تشخیص دهد:
اگر مقدار سدیم خون کم و مقدار سدیم ادرار زیاد باشد، بدن شما بیش از حد سدیم از دست می دهد.
مقدار کم سدیم هم در خون و هم ادرار بدین معنی است که بدن به اندازه کافی سدیم مصرف نمی‌کند. همچنین ممکن است آب زیادی در بدن شما وجود داشته باشد.
درمان کمبود سدیم خون
درمان کمبود سدیم خون بسته به علت آن متفاوت است. این درمان، ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- کاهش مصرف مایعات
- تنظیم دوز ادرار آورها
- مصرف دارو برای علائمی مانند سردرد، حالت تهوع و تشنج
- درمان بیماری‌های زمینه ای
- تزریق محلول سدیم داخل وریدی (IV)
جلوگیری از ابتلا به کمبود سدیم خون
متعادل نگه داشتن سطح آب و الکترولیت بدن می تواند از کاهش سدیم خون جلوگیری کند. اگر ورزشکار هستید، مهم است که در حین ورزش مقدار مناسبی آب بنوشید.
همچنین باید نوشیدنی های آب افزا مصرف کنید. این نوشیدنی ها حاوی الکترولیت هستند و به جبران سدیم از دست رفته در اثر تعریق کمک می کنند. اگر مایعات زیادی را از طریق استفراغ یا اسهال از دست داده باشید، این نوشیدنی ها مفید خواهند بود.
زنان باید روزانه 2.2 لیتر و مردان 3 لیتر مایعات مصرف کنند. وقتی بدن به میزان کافی هیدراته است، ادرار شما زرد کمرنگ یا شفاف خواهد بود و احساس تشنگی نخواهید کرد.
افزایش مصرف مایعات مهم است اگر:
- هوا گرم است
- در یک ارتفاع زیاد هستید
- باردار یا شیرده هستید
- استفراغ می کنید
- اسهال دارید
- تب دارید
نباید بیش از 1 لیتر آب در ساعت بنوشید.
هایپرناترمی
هایپرناترمی بسیار نادر است و زمانی رخ می دهد که فرد به میزان کافی آب دریافت نمی‌کند، یا دسترسی محدود به آب دارد یا دچار مکانیسم تشنگی مختل شده است. این بیماری به ندرت توسط دیابت بی مزه ایجاد می شود. این اتفاق زمانی می افتد که مقدار سدیم خون از 145 میلی اکی والان در لیتر (mEq / L) بیشتر شود.
هایپرناترمی می تواند باعث موارد زیر شود:
- گیجی
- تحریک پذیری عصبی عضلانی
- هایپر رفلکسی
- تشنج
- کما
لازم به ذکر است، شدت این علائم می تواند در افراد مختلف، متفاوت باشد.
