تحریک پذیری چیست؟
تحریک پذیری نوعی احساس پریشانی و هیجان است. اگرچه، برخی این هیجان را به عنوان نوع شدیدتر تحریک پذیری توصیف می کنند.
صرف نظر از اصطلاحی که استفاده می کنید، در صورت تحریک پذیر بودن، به راحتی ناامید یا ناراحت می شوید. ممکن است این احساس را در پاسخ به موقعیت های استرس زا تجربه کنید. همچنین ممکن است علامت یک بیماری روحی یا جسمی باشد.
نوزادان و کودکان خردسال اغلب احساس تحریک‌پذیری می کنند، به ویژه هنگامی که خسته یا بیمار هستند. به عنوان مثال، کودکانی که دچارعفونت گوش یا درد معده می شوند اغلب داد و بیداد می‌کنند.
بزرگسالان نیز به دلایل مختلف می توانند احساس تحریک پذیری کنند. اگر به طور منظم احساس تحریک پذیری می کنید، به پزشک مراجعه کنید. ممکن است یک بیماری زمینه ای داشته باشید که نیاز به درمان دارد.
چه عواملی باعث تحریک‌پذیری می شود؟
بسیاری از موارد می توانند باعث تحریک پذیری شوند. دلایل را می توان به دو دسته کلی جسمی و روانی تقسیم کرد.
چند علت شایع روانشناختی تحریک‌پذیری عبارتند از:
- استرس
- اضطراب
- اوتیسم
برخی از اختلالات روانی با تحریک پذیری همراه است، مانند:
- افسردگی
- اختلال دو قطبی
- روانگسیختگی
دلایل شایع جسمی می تواند شامل موارد زیر باشد:
- کم خوابی
- قند خون پایین
- عفونت گوش
- دندان درد
- برخی از علائم مربوط به دیابت
- برخی اختلالات تنفسی
- آنفولانزا
شرایط پزشکی که باعث تغییرات هورمونی می شوند نیز می توانند بر روحیه شما تأثیر بگذارند. مانند:
- یائسگی
- سندرم قبل از قاعدگی (PMS)
- سندرم تخمدان پلی کیستیک (POS)
- پرکاری تیروئید
- دیابت
همچنین ممکن است تحریک پذیری را به عنوان عارضه جانبی دارویی که مصرف می کنید تجربه کنید. سایر علل بالقوه عبارتند از:
- استفاده مواد مخدر
- اعتیاد به الکل
- ترک نیکوتین
- ترک کافئین
بیشتر افراد هر از گاهی احساس تحریک پذیری می کنند. به عنوان مثال، احساس کج خلقی پس از خواب شبانه بد، طبیعی است.
برخی از افراد به طور منظم احساس تحریک‌پذیری می کنند. اگر متوجه شدید که تحریک‌پذیری در زندگی روزمره شما تداخل ایجاد می کند، با پزشک خود صحبت کنید. پزشک می تواند به شما کمک کند تا علل بالقوه تحریک پذیری خود را شناسایی کنید.
علائمی که اغلب همراه با تحریک پذیری هستند
در بعضی موارد، احساس تحریک پذیری ممکن است همراه با علائم دیگری باشد.به عنوان مثال، این علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- تعریق
- تپش قلب
- تنفس سریع
- گیجی
- عصبانیت
اگر عدم تعادل هورمونی باعث تحریک پذیری شود، ممکن است علائم زیر را داشته باشید:
- تب
- سردرد
- گرگرفتگی
- چرخه قاعدگی نامنظم
- کاهش میل جنسی
- ریزش مو
تشخیص علت تحریک پذیری
اگر به طور منظم احساس تحریک پذیری می کنید و دلیل آن را نمی دانید، به پزشک مراجعه کنید. پزشک می تواند در شناسایی علل احتمالی به شما کمک کند و پس از شناسایی علت، گزینه ها و راهکارهای درمانی را برای کمک به مدیریت خلق و خوی شما، بررسی کند.
در طول ویزیت، پزشک احتمالاً سابقه پزشکی شما را درخواست خواهد کرد، از جمله هر دارویی که مصرف می کنید.
پزشک در مورد سابقه شرایط روانی شما نیز سوال خواهد کرد. عادت های زندگی مانند الگوی خواب و مصرف الکل یا هر ماده دیگری که ممکن است استفاده کنید، احتمالاً مورد بحث قرار خواهد گرفت تا از منابع استرس در زندگی شما مطلع شود.
بسته به علائم و سابقه پزشکی، ممکن است یک یا چند آزمایش از جمله تجزیه و تحلیل خون و ادرار را تجویز کند. میزان برخی از هورمون ها در خون ممکن است به عدم تعادل هورمونی اشاره داشته باشد. سطح گلوکز در خون یا ادرار ممکن است نشان دهندۀ دیابت باشد. همچنین ممکن است شما را برای ارزیابی به یک متخصص بهداشت روان ارجاع دهد.
درمان علت تحریک پذیری
برنامه درمانی توصیه شده پزشک به تشخیص خاص شما بستگی دارد. بهترین راه برای درمان تحریک‌پذیری، رفع علت اصلی آن است.
اگر پزشک بیماری روانی شما را تشخیص دهد، ممکن است شما را برای مشاوره به یک متخصص حرفه ای ارجاع دهد. داروهای تجویزی می‌توانند برای کمک به کنترل خلق و خو توصیه شوند. گفتگو درمانی و داروها اغلب برای درمان بیماری هایی مانند افسردگی ترکیب می شوند.
اگر پزشک مشکوک شود که تحریک‌پذیری شما ناشی از ترک الکل، کافئین، نیکوتین یا مواد مخدر دیگ است، ممکن است به منظور کنترل هوس شما، ترکیبی از مکالمه درمانی و مصرف دارو را توصیه کند.
در صورت تشخیص عدم تعادل هورمونی، پزشک درمان جایگزینی هورمون را توصیه می‌کند. این روش درمانی برای همه مناسب نیست. قبل از اقدام به درمان خودكار با هورمون، با دقت گزینه های خود را با پزشك در میان بگذارید.
اگر تحریک پذیری را به عنوان علامت عفونت تجربه می کنید، با پاک شدن عفونت، این مشکل برطرف می شود. پزشک ممکن است برای کمک به درمان، آنتی بیوتیک یا سایر داروها را تجویز کند.
پزشک همچنین ممکن است به منظور کنترل خلق و خوی شما، تغییر سبک زندگی را توصیه کند. به عنوان مثال، ممکن است شما را برای تنظیم موارد زیر ترغیب کند:
- رژیم غذایی
- ورزش روزمره
- عادت های خواب
- شیوه های مدیریت استرس
